Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i istnieje niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego. Podstawą prawną tego obowiązku jest przepis art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, stanowiący konkretyzację obowiązku małżonków współdziałania dla dobra rodziny w celu zapewnienia równej stopy życiowej wszystkim członkom rodziny. Jednym z obowiązków małżonków jest dbanie o dobro rodziny. Każdy z małżonków zobowiązany jest przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny zgodnie ze swoimi możliwościami zarobkowymi i majątkowymi. Art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Ustalając wysokość środków utrzymania, należy mieć na uwadze że małżonkowie, mają co do zasady prawo do podobnej stopy życiowej.
Koszty niezbędne do zaspokajania potrzeb rodziny obejmują koszty prowadzenia wspólnego gospodarstwa oraz koszty zaspokajania osobistych potrzeb małżonków w tym wydatki związane z rozwojem zawodowym małżonka, dzięki którym zwiększą się dochody uzyskiwane w przyszłości.
Rodzaj potrzeb zaspokajanych w drodze świadczenia alimentacyjnego zależy od uzasadnionych i indywidualnych potrzeb członków rodziny uzależnionych od wieku czy stanu zdrowia.
Małżonkowie są zobligowani do zaspokajania potrzeb rodziny pomimo zerwania pożycia małżeńskiego. Zobowiązani są do wzajemnej pomocy i alimentacji także w okresie pozostawania w separacji faktycznej, jeżeli wymaga tego dobro rodziny i sytuacja osobista jednego z małżonków.
Zgodne z uchwałą z dnia 1976.10.13 SN III CZP 49/76okoliczność, że małżonek pozostający w separacji faktyczne jest zdolny do pracy zarobkowej bądź ma możność taką pracę uzyskać, sama przez się nie pozbawia go roszczenia do współmałżonka na podstawie art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków.
Wielokrotnie również zdarza się, że w czasie trwania wspólnego pożycia jeden z małżonków nie pracował, tylko zajmował się prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego oraz wychowaniem dzieci stron. Zgodnie jednakże z wyrokiem SN z dnia 1975.01.23 III CRN 369/74 jeżeli w czasie trwania wspólnego pożycia jeden z małżonków zajmował się tylko wychowaniem dzieci i prowadzeniem gospodarstwa domowego, to drugi małżonek, który bez uzasadnionej przyczyny opuścił rodzinę, nie może zwolnić się od obowiązku alimentacyjnego względem współmałżonka na tej tylko podstawie, że współmałżonek ten jest zdolny do pracy zarobkowej.
Jednym z podstawowych założeń polskiego prawa rodzinnego jest obowiązek wzajemnego wspierania się członków rodziny. Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, nie ma przy tym znaczenia to, czy małżeństwo jest bezdzietne lub wprawdzie ma dzieci, ale te utrzymują się samodzielnie. Indywidualne potrzeby współmałżonka mogą być zaliczone do kategorii potrzeb rodziny, gdy zaspokojenie ich jest w danych okolicznościach usprawiedliwione interesem rodziny i odpowiada zasadom współżycia społecznego, a przede wszystkim zasadzie jednakowej stopy życiowej wszystkich członków rodziny.
Zakres tego obowiązku kształtuje zasada, że stopa życiowa małżonków, choćby pozostających w faktycznym rozłączeniu, powinna być z reguły równa. Dlatego też obowiązek małżonka z art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie powstaje i nie zależy od tego, czy drugi małżonek znajduje się w niedostatku, lecz od tego, by jeden z małżonków nie mógł zaspokajać swoich potrzeb w takim zakresie, w jakim może to uczynić małżonek drugi.
Adwokat Kinga Janus