Jedne z najczęstszych spraw jakie dotyczą porad udzielanych podczas dyżurów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej dotyczą kwestii dziedziczenia. Zauważalna jest jednak zmiana uwidaczniająca się w pytaniach dotyczących przejęcia inicjatywy wobec masy spadkowej. Coraz częściej okazuje się, że osoby zasięgające porady nie chcą pozostawić kwestii spadkowej ustawie, a chcą świadomie i zgodnie z własną wolą zabezpieczyć losy majątku. Często więc rozmawiamy o testamentach.
Mamy kilka rodzajów testamentów:
testament holograficzny – napisany przez spadkodawcę pismem odręcznym, podpisany i opatrzony datą – czyli testament, który spisujemy samodzielnie w domowym zaciszu.
testament notarialny – w tym przypadku musimy pofatygować się do Kancelarii notarialnej, to testament sporządzony w formie aktu notarialnego, testament zostanie zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (rejestr online).
testament allograficzny – aktualnie rzadko spotykana forma, spadkodawca w obecności co najmniej dwóch świadków oświadcza swoją wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy, kierownika urzędu stanu cywilnego, a następnie oświadczenie spadkodawcy spisywane jest w protokole, odczytywane i podpisywane przez spadkodawcę, osobę, wobec której wola została oświadczona oraz świadków testamentu.
testament ustny – sporządzany w szczególnych okolicznościach, gdy zachowanie zwykłej formy pisemnej nie jest możliwe lub jest bardzo utrudnione, spadkodawca oświadcza swoją wolę w obecności co najmniej trzech świadków, następnie oświadczenie spadkodawcy jest spisywane, odczytywane i podpisywane przez spadkodawcę oraz co najmniej dwóch świadków,
testament podróżny – spadkodawca podczas podróży oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków, następnie wola jest spisywana odczytywana spadkodawcy i podpisywana przez spadkodawcę, dowódcę statku lub jego zastępcę oraz dwóch świadków,
testament wojskowy – sporządzany w formie określonej przez przepisy szczególne.
Który testament wybrać?
Pozwólcie, że skupię się na tych najczęściej rozważanych. Testament własnoręczny nie wymaga żadnego zachodu, nie musimy umawiać wizyt u notariusza ani dokonywać opłat. Możemy go spisać wtedy kiedy najdzie nas wena. Przepisy regulujące kwestie sporządzania testamentu tj. od art. 941 i nast. Kodeksu Cywilnego zdają się nie przysparzać większych trudności. Jedyne zmartwienie polega na tym, aby był sporządzony zgodnie z przepisami oraz aby spadkobiercy wiedzieli o jego istnieniu oraz miejscu złożenia. W przypadku zniszczenia lub zgubienia testamentu nie można odtworzyć. Stwierdzenie nabycia spadku musi nastąpić za pośrednictwem Sądu w odpowiednim postępowaniu – w zależności od sądu oczekiwanie na rozprawę może trwać od 4 do 9 miesięcy.
Podjęcie decyzji o udaniu się do notariusza zapewni pomoc profesjonalisty i zmniejszy ryzyko nieważności testamentu. Testament w tej formie właśnie może przewidywać różnego rodzaju rozwiązania np. zapisy windykacyjne. Niemal z każdego miejsca na ziemi można sprawdzić, czy testament został zarejestrowany. Jeśli wszyscy spadkobiercy wyrażą taką wolę- do stwierdzenia nabycia spadku może dojść przy okazji krótkiej wizyty u notariusza. W przypadku, gdyby doszło do postępowania sądowego trudniej będzie podważyć testament w formie aktu notarialnego. W przypadku zgubienia lub zniszczenia dokumentu – testament można odtworzyć.
Czasem jednak jeszcze przed testamentem warto poradzić się w sprawie ewentualnych rozrządzeń majątkiem, kwestii darowizn, wydziedziczenia etc.
Alicja Michalik
Radca prawny