Przyjęcie spadku i jego konsekwencje
Zgodnie z art. 924 Kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci
spadkodawcy. Niniejszy artykuł będzie stanowił analizę pod kątem możliwości jakie
posiada wówczas spadkobierca zmarłego oraz ewentualnych zagrożeń, jakie mogą
wynikać z przyjęcia spadku.
Przyjęcie spadku wprost
Jest to rodzaj oświadczenia, na podstawie którego spadkobierca przyjmuje spadek
bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Oświadczenie o przyjęciu lub
odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym
spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do niego. Oświadczenie o
przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub notariuszem. Tytułem
takim mogą być np. przepisy ustawy Kodeks cywilny lub testament sporządzony
przez spadkodawcę. W pierwszym przypadku spadkobierca najczęściej dowiaduje
się o tytule swojego powołania z dniem powzięcia przezeń wiadomości o śmierci
spadkobiercy, jako że już wówczas wiedział on o swoim powiązaniu ze
spadkodawcą, a więc znał układ stosunków rodzinnych, na których opiera się
powołanie go w odpowiedniej kolejności na spadkobiercę ustawowego. W drugim
przypadku termin na złożenie oświadczenia zacznie biec od dnia, w którym
spadkobierca dowie się, iż został powołany do dziedziczenia w testamencie (np. na
skutek otwarcia testamentu przed notariuszem). W razie braku złożenia przez
spadkobiercę oświadczenia w wyżej wymienionym terminie przyjmuje się, iż przyjął
on spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Ponadto trzeba mieć na względzie, iż do
chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe
tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi on odpowiedzialność za te długi z
całego swego majątku. Powyższe wskazuje, iż w przypadku gdyby spadkobierca
przyjął wprost spadek zadłużony, wówczas będzie ponosił odpowiedzialność za długi
spadkowe bez ograniczenia – całym swoim majątkiem zarówno nabytym z tytułu
dziedziczenia po zadłużonym spadkodawcy, jak i swoim własnym.
Częściowe przyjęcie lub odrzucenie spadku
Należy pamiętać, iż co do zasady nie jest dopuszczalne częściowe przyjęcie lub
odrzucenie spadku. Zasadę tę stosuje się w pełni do dziedziczenia na podstawie
jednego tytułu powołania. Jednakże może wystąpić sytuacja, w której spadkobierca
będzie powołany do spadku z kilku różnych tytułów (najczęściej z ustawy jako krewny
spadkodawcy oraz z testamentu). Wówczas możliwe jest np. przyjęcie spadku na
podstawie testamentu, a odrzucenie dziedziczenia na podstawie ustawy. Możliwa
jest również sytuacja, w której spadkobierca będzie powołany do dziedziczenia na
podstawie ustawy lub testamentu a jednocześnie będzie mu przysługiwał udział z
tytułu podstawienia (w zamian za innego spadkobiercę). Nie ma wtedy przeszkód by
np. odrzucił udział wynikający z testamentu, a przyjął udział z tytułu przyrostu i
odwrotnie.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi
odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie albo
spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Wyżej wskazane ograniczenie
odpowiedzialności spadkobiercy nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy w
wykazie lub spisie pominie on w sposób podstępny przedmioty należące do spadku
lub przedmioty zapisów windykacyjnych albo podstępnie wpisze do wykazu lub spisu
nieistniejące długi. Sporządzony wykaz inwentarza spadkobierca może złożyć w
sądzie albo przed notariuszem. Wykaz ten musi zostać sporządzony z należytą
starannością. Ujawnia się w nim przedmioty należące do spadku oraz przedmioty
zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili
otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili
otwarcia spadku. Wzór wykazu inwentarza określa Minister Sprawiedliwości w
drodze rozporządzenia, toteż nie trzeba go tworzyć samemu od podstaw. Jeśli
spadek posiada długi – wówczas spadkobierca musi je spłacić zgodnie z założeniami
przyjętymi w wykazie.
Wnioski końcowe
Mając na uwadze powyższe rozważania warto zatem przed przyjęciem spadku
dokładnie zapoznać się z jego stanem. Czasami może się okazać, iż spadkobranie
może przynieść więcej szkody niż pożytku, a spadkobierca będzie musiał przez długi
czas spłacać zobowiązania zaciągnięte przez zmarłego. Przyjęcie spadku wprost jest
najkorzystniejsze, jeżeli majątek spadkowy nie jest obciążony wierzytelnościami
(takimi jak np. kredyt hipoteczny). Wówczas spadkobierca po złożeniu oświadczenia
wchodzi w ogół praw i obowiązków spadkodawcy (czyli staje się pełnoprawnym
właścicielem majątku należącego do spadku). Jeżeli nie ma pewności, czy spadek
nie posiadał długów – wówczas warto złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku z
dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli zaś wartość majątku spadkowego nie jest duża, a
jest on poważnie zadłużony – wówczas warto rozważyć jego odrzucenie.
Adwokat Joanna Gil