„Obowiązek alimentacyjny osób zobowiązanych w dalszej kolejności”

Obowiązek alimentacyjny kojarzony jest głównie z zobowiązaniem rodziców względem dzieci. Jednak obowiązek ten ciąży nie tylko na rodzicach wobec dzieci. Zgodnie z art. 128 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (czyli tzw. obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Krewni w linii prostej, zobowiązani do alimentacji, to m.in. właśnie rodzice w stosunku do dzieci, ale nie tylko. Krewnymi w linii prostej, zobowiązanymi do alimentacji, mogą być również dziadkowie wobec dzieci. Działa to również w drugą stronę, a więc krewnymi w linii prostej, zobowiązanymi do alimentacji, mogą być pełnoletnie dzieci w stosunku do swoich nie mogących się utrzymać rodziców czy dziadków.

W tym artykule skoncentruję się na obowiązku alimentacyjnym dziadków w stosunku do ich małoletnich wnuków. W pierwszej kolejności wskazać należy, że obowiązek ten nie powstaje automatycznie. Zgodnie bowiem z art. 129 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem, a jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (§ 1).Krewnych w tym samym stopniu obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym (§ 2).

W pierwszej kolejności zatem obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a więc dzieci/wnuki przed rodzicami/dziadkami, a rodzeństwo zobowiązane jest dopiero po wstępnych, tj. po rodzicach/dziadkach.

Z kolei zgodnie z art. 132 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy,  obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Wracając do kwestii obowiązku alimentacyjnego dziadków względem ich małoletnich wnuków, mając na uwadze przywołane wyżej regulacje ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, wskazać należy, że dziadkowie są zobowiązani do alimentacji ich małoletnich wnuków dopiero, gdy albo nie ma osób zobowiązanych do alimentacji w pierwszej kolejności, a więc rodzica/rodziców uprawnionych małoletnich, albo gdy ich rodzic/rodzice nie są w stanie uczynić zadość jego/ich obowiązku alimentacyjnemu względem jego/ich małoletnich dzieci na albo gdy uzyskanie od tego rodzica/tych rodziców na czas potrzebnych uprawnionym małoletnim środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Przypadek, w którym uzyskanie alimentów od zobowiązanego do alimentacji rodzica małoletniego dziecka jest niemożliwe, to np. przypadek, w którym egzekucja alimentów od takiego rodzica okaże się bezskuteczna. W takiej sytuacji małoletnie dziecko, działające oczywiście przez swojego przedstawiciela ustawowego, może wystąpić o zasądzenie na jego rzecz alimentów od swoich dziadków. Jednak nie oznacza to, że małoletni wnuk może wystąpić o zasądzenie zaległych, nieściągniętych od zobowiązanego rodzica, alimentów automatycznie od dziadków. Zasadą jest bowiem dochodzenie alimentów na przyszłość, a nie wstecz. Celem tych regulacji jest zaspokajanie teraźniejszych lub przyszłych potrzeb uprawnionego dziecka/wnuka. Nie może być mowy o przyznaniu przez sąd alimentów za okres sprzed wytoczenia powództwa, chyba że pozostały niezaspokojone potrzeby dziecka/wnuka z przeszłości.

Osoba uprawniona, a więc w tej sytuacji małoletni wnuk, działający przez swojego przedstawiciela ustawowego, może skierować wobec zobowiązanych w dalszej kolejności dziadków o zasądzenie alimentów, jednak co do zasady jedynie na przyszłość, a także odpowiednio do możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanych do alimentacji dziadków. W każdym bowiem przypadku w sprawach o zasądzenie alimentów sąd bada możliwości majątkowe i zarobkowe osób zobowiązanych do alimentacji, a także potrzeby osób w tym przedmiocie uprawnionych. Istotne są tu możliwości zarobkowe osób zobowiązanych do alimentacji, a nie faktycznie uzyskiwane przez nie dochody.

Na potrzeby uprawnionego do alimentów dziecka/wnuka składają się koszty jego utrzymania oraz koszty jego wychowanie. Koszty utrzymania dziecka/wnuka to koszty niezbędne do zaspokajania jego normalnych, bieżących potrzeb materialnych, tj. do zapewnienia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania czy leczenia, a także koszty niezbędne do zaspokajania określonych potrzeb niematerialnych dziecka/wnuka, takich jak potrzeby kulturalne czy religijne. Z kolei koszty wychowania dziecka/wnuka stanowią koszty, które są niezbędne do zapewnienia dziecku/wnukowi prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego odpowiedniego do jego wieku i uzdolnień. Są to zatem koszty, które są niezbędne do zapewnienia dziecku/wnukowi m.in. odpowiedniego wykształcenia, przygotowania do życia w społeczeństwie, rozwijania zainteresowań kulturalnych i uzdolnień czy udziału w życiu religijnym.

Dostarczanie przez zobowiązanych dziadków środków utrzymania lub wychowania (alimentów) przybrać może postać świadczeń pieniężnych lub następować może w naturze. W praktyce najczęściej przybiera ono formę świadczeń pieniężnych. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka/wnuka, który nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości albo w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.

Scroll to Top