Częstym pytaniem, z jakim zwracają się osoby szukające pomocy w PNPP, jest
kwestia nazwiska jakie będzie nosić dziecko. Poniżej przedstawione zasady
ustalania nazwiska dzieci, które określają przepisy art. 88 i 89 kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego. Pierwszy określa zasady ustalenia nazwiska dziecka, którego rodzice
pozostają w związku małżeńskim. Drugi z tych przepisów nazwiska dziecka
urodzonego poza małżeństwem.
Małżonkowie:
W przypadku małżonków – istnieją bardzo silne (procesowo) domniemania ojcostwa,
które mają swoje przełożenie na kwestie nazwiska dziecka.
Małżonkowie biorąc ślub składają oświadczenia zarówno o tym, czy jedno z nich
przyjmuje nazwisko drugiego, oraz (co istotne w tym przypadku) – jakie nazwisko
nosić będzie dziecko. Jeśli małżonkowie przyjęli jedno nazwisko np. Kowalski, ich
wspólne dzieci automatycznie również będą nosić nazwisko Kowalski.
Problemy pojawiają się, w sytuacji, gdy małżonkowie nie mają wspólnego nazwiska.
W przypadku, gdy małżonkowie noszą różne nazwiska, powinni złożyć oświadczenie
w sprawie nazwisk ich wspólnych dzieci, w którym ustalą czy dziecko przyjmuje
nazwisko:
któregoś z nich (obojętnie, czy ojca czy matki np. Kowalski lun Nowak) czy, powstałe
z połączenia nazwiska matki i nazwiska ojca (nazwisko dwuczłonowe np. Nowak-
Kowalski), przy czym nazwisko matki stanowi pierwszy człon nazwiska dziecka.
Jeśli małżonkowie nie złożą zgodnego oświadczenia w tym zakresie, dziecko
przyjmie nazwisko dwuczłonowe.
Kodeks wprowadza również możliwość zmiany zdania co do nazwiska dzieci – otóż
przy sporządzaniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka, rodzice mogą
zmienić złożone wcześniej oświadczenie, lub złożyć pierwsze (jeśli nie zrobili tego
przed ślubem).
Związek partnerski.
W przypadku związku nieformalnego, aby dziecko nosiło nazwisko inne niż nazwisko
matki, organy państwowe (zazwyczaj Urzędu Stanu Cywilnego) muszą mieć
odpowiednie potwierdzenie. Sposobem uregulowania tej kwestii jest dobrowolne
uznanie dziecka, dokonywane przez ojca przed Kierownikiem Urzędu Stanu
Cywilnego lub konsulem. W tej sytuacji domniemany ojciec składa do protokołu
odpowiednie oświadczenie, na które zgodę musi wyrazić również matka dziecka (o
ile jest to możliwe). Podczas uznania dziecka ważą się również losy jego nazwiska –
rodzice składają wówczas odpowiednie oświadczenia. W oświadczeniu mogą ustalić,
że dziecko przyjmie nazwisko jednego z nich lub nazwisko dwuczłonowe. Jeśli
zgodne oświadczenie nie nastąpi – wówczas dziecko otrzymuje nazwisko
dwuczłonowe.
Ważne! Kierownik urzędu stanu cywilnego odmówi przyjęcia oświadczeń
koniecznych do uznania ojcostwa, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne albo gdy
powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka. Wówczas pozostaje droga sądowa i
odwołanie do sądu opiekuńczego.
Matka dziecka może dochodzić ustalenia ojcostwa (czyli de facto potwierdzenia, że
dany mężczyzna jest ojcem), co również wiąże się z ustaleniem nazwiska dziecka. W
razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku
ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio wyżej wskazane zasady. Jeżeli dziecko
ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest potrzebna jego zgoda.
r.p. Piotr Słowik